Πριν από λίγες ημέρες, είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω στη συνάντηση εργασίας του Προεδρείου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, στην Πράγα της Τσεχίας. Δεν αποτελεί έκπληξη, φυσικά, το γεγονός ότι στις συζητήσεις το ενδιαφέρον μονοπώλησε ο συνεχιζόμενος, αδικαιολόγητος πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία, προκαλώντας τον ξεριζωμό εκατομμυρίων ανθρώπων και καταπατώντας κατάφορα το διεθνές δίκαιο.

Η επιστροφή του πολέμου στη Γηραιά Ήπειρο φέρνει στην επιφάνεια σημαντικά ερωτήματα και δίνει νέα ώθηση στη συζήτηση για μία Κοινή Αμυντική Πολιτική, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ιδιαίτερα μετά την έγκριση της Στρατηγικής Πυξίδας από τα κράτη-μέλη, στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα γίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ.

Μάλιστα, κατά την παραμονή μου στην Πράγα, τόνισα επανειλημμένα στους συναδέλφους μου πως δεν είναι μόνο ο Ρώσος Πρόεδρος, που ακολουθεί αναθεωρητικές και προκλητικές πρακτικές. Είναι και ο Τούρκος Πρόεδρος, που με τις κινήσεις του αμφισβητεί το status quo και απειλεί την ειρήνη και τη σταθερότητα στη γειτονιά του. Υπενθυμίζω την εργαλειοποίηση των μεταναστών, από την πλευρά των τουρκικών αρχών, στα δικά μας εθνικά σύνορα στον Έβρο, μία πρακτική την οποία υιοθέτησε στη συνέχεια και ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας, στα σύνορα με την Πολωνία. Επομένως, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι τέτοιες ενέργειες παρουσιάζουν, τις περισσότερες φορές, πολλές ομοιότητες και παρόμοια στάδια.

Πιο συγκεκριμένα, γεγονότα, όπως η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, δεν έρχονται ποτέ ως «κεραυνός εν αιθρία», αφού σημάδια επιθετικότητας και αναθεωρητισμού προϋπήρχαν της εισβολής Πούτιν. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, τον Φεβρουάριο του 2014, η οποία δεν αναγνωρίζεται από την πλειοψηφία της διεθνούς κοινότητας, όπως και της Σεβαστούπολης, ενώ τον Μάρτιο της ίδια χρονιάς ακολούθησε ο πόλεμος στην περιοχή του Ντονμπάς. Αλλά και με τον πόλεμο με την Γεωργία, στις περιοχές της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας το 2008 ή με τη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία το 2015, ο Πούτιν είχε δώσει δείγματα αναθεωρητισμού και επιθετικότητας.

Επιπλέον, η Ρωσία έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για τη χρήση υβριδικών απειλών, με κύριο εργαλείο τις κυβερνοεπιθέσεις, ενώ σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τον «συστημικό αντίπαλο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με ισχυρή παρουσία στο διεθνές σύστημα τις τελευταίες δεκαετίες, την Κίνα. Παράλληλα, στο εσωτερικό της χώρας, οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου αποτελούν συχνό φαινόμενο, με την παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα να είναι σημαντικά εργαλεία στα χέρια του Ρώσου Προέδρου. Εξάλλου, κάθε προσπάθεια απομάκρυνσης από αυτό το μοντέλο διακυβέρνησης φιμώνεται και τιμωρείται, όπως στην περίπτωση του πολιτικού ακτιβιστή, Αλεξέι Ναβάλνι, τον οποίο τιμήσαμε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το βραβείο Ζαχάροφ, τον Οκτώβριο του 2021.

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία έχει δώσει, ουκ ολίγες φορές, αντίστοιχα «σημάδια». Μεγαλοϊδεατισμοί και αναθεωρητικές πρακτικές, απειλές για «casus belli» και προκλήσεις, περιφρόνηση συνθηκών και παραβίαση κανόνων του διεθνούς δικαίου, αμφισβητήσεις εθνικής κυριαρχίας, αιτήματα αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών, υβριδικές απειλές και εργαλειοποίηση των μεταναστών, βεβηλώσεις μνημείων, όπως η Παναγία Σουμελά και η Μονή της χώρας, είναι ορισμένα μόνο από αυτά τα «σημάδια».

Το προηγούμενο διάστημα, έλαβε χώρα «μπαράζ» υπερπτήσεων πάνω από τον ελληνικό εναέριο χώρο, με αποτέλεσμα να σταματήσει ο διάλογος για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) της Ελλάδας με την Τουρκία, η οποία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι για να υπάρξει διάλογος πρέπει να σταματήσουν τέτοιες ενέργειες. Επιπλέον, εν μέσω του Αγίου Πάσχα, γίναμε μάρτυρες ενός ακόμα επεισοδίου βεβήλωσης της Αγίας Σοφίας, που εξακολουθεί να λειτουργεί ως τζαμί, με την καταστροφή, αυτή τη φορά, της ιστορικής αυτοκρατορικής πύλης. Επιπρόσθετα, «σημάδια» τουρκικής προκλητικότητας εντοπίζονται και σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία το 2019, που είχε στόχο την εξουδετέρωση των Κούρδων, η έντονη στρατιωτική παρουσία και επιρροή της χώρας στη Λιβύη, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και το καθεστώς εχθρότητας έναντι της Αρμενίας, με την οποία είχε διακόψει διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις ήδη από το 1990.

Είναι επομένως σαφές ότι ενός γεγονότος, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, προηγούνται πάντοτε κάποια «σημάδια», που πολλές φορές δεν θέλουμε να τα δούμε κι ας είναι εμφανή και ξεκάθαρα. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουμε πολλές φορές επισημάνει τα εξόχως ανησυχητικά «σημάδια» της τουρκικής προκλητικότητας και τις διαθέσεις αναθεωρητισμού της Άγκυρας.

Το ερώτημα λοιπόν είναι, εάν στην Ευρώπη μάθαμε το μάθημά μας από την περίπτωση της Ουκρανίας και αν πλέον δίνουμε την απαραίτητη προσοχή «στα σημάδια».

Δημοσιεύθηκε στο thepresident.gr στις 11/5/2022.